Rozpoczynając swą przygodę z Bonsai najlepiej zacząć od podstawowego zestawu narzędzi, a rozbudowywać go w miarę rozwijania swojej pasji, zdobywanego doświadczenia i stawiania coraz ambitniejszych celów w uprawie.

Istnieje wiele specjalistycznych narzędzi i materiałów, niektóre są bardziej przydatne inne mniej. Niedoścignione jakościowo są narzędzia produkowane w Japonii, co niestety przekłada się to również na ich ceny. Osoby dysponujące ograniczonymi środkami z powodzeniem mogą szukać tańszych odpowiedników produkowanych w Chinach lub wśród tradycyjnych narzędzi ogrodniczych.

Narzędzia, które mają zapewnione właściwe traktowanie pozostają sprawne i nie wymagają wymiany przez wiele lat. Z uwagi na ich wysoki koszt warto zainwestować nieco czasu i wysiłku w odpowiednią konserwację.

Właściwe obchodzenie się z narzędziami:

  • Po każdym użyciu narzędzi brud i kawałki roślin powinny być z nich usunięte miękką szmatką.
  • Zaschnięte plamki soków roślin powinniśmy usunąć wodą z mydłem i wytrzeć ostrza do sucha. W przecinym wypadku nasze narzędzia zaczną korodować.
  • Jeżeli na narzędziach pojawiły się już miejsca zaatakowane przez rdzę, to powinniśmy ją ostrożnie usunąć stosując np. ścierną gąbkę.
  • Po oczyszczeniu narzędzi powinniśmy na nie nanieść warstwę środka zabezpieczającego przed korozją np. WD40.
  • Narzędzia powinny być składowane w miejscu o niskiej wilgotności powietrza, dobrze naoliwione i z ostrzami zabezpieczonymi przed uszkodzeniami mechanicznymi. W sprzedaży są również zwijane pokrowce z przegródkami odseparowującymi każde narzędzie co zabezpiecza je przed obijaniem się o siebie. Zamiast pokrowca można użyć zwykłej szmatki, w którą zawijamy narzędzia.
Poniżej przedstawiam część narzędzi i materiałów do Bonsai, które sam używam z krótkimi komentarzami na ich temat.




Nożyce do przycinania. Chyba najczęściej używane narzędzie do Bonsai. Jak nazwa wskazuje służy do przycinania liści, niezbyt grubych gałązek i korzeni. Charakterystyczny kształt i uchwyty pozwalają na używanie wszystkich palców podczas pracy dzięki czemu ciecia są dokładniejsze i można je robić z wiekszą siłą. Delikatne części roślin przycinamy samymi czubkami, natomiast do cięcia twardszych kawałków używamy nasadowej częsci ostrzy, gdzie nożyce są bardziej wytrzymałe na uszkodzenia. Ostrza powinny być zawsze zadbane i ostre, dzięki czemu cięcia są czystrze i nie powodują zgdniatania tkanek rośliny przy cięciu.




Kuliste obcęgi do gałęzi. Przeznaczone są do cięcia grubszych konarów i korzeni. Dostępne są w różnych rozmiarach. Ogólna zasada mówi, że grubość ciętęgo konaru nie powinna przekraczać połowy długości ostrza obcęgów. Próby cięcia zbyt grubych gałęzi mogą spowodować uszkodzenia. Z uwagi na kulisty kształt ostrzy rana po cięciu jest wklęsła, co ułatwia narastanie tkanki tzw. kalusa i zabliźnianie rany bez utworzenia nieestetycznych zgrubień na pniu.




Skośne obcęgi do gałęzi. Zasady użycia tych obcęgów są podobne do poprzednich. Różnica między nimi polega na nieco innym kształcie ostrza. Rany pozostawiane przez to narzędzie przy cięciu mają nieco wydłużony wklęsły kształt i powinny być skierowane raczej wzdłuż pnia niż w poprzek. Ułatwia to znacznie ich gojenie i zarastanie.




Roboczy stolik obrotowy. Bardzo przydatny przedmiot umożliwiający dogodne obracanie drzewek przy codziennych pracach. Na rynku dostępne są różne modele, od tańszych do bardzo drogich przystosowanych do pracy przy dużych i ciężkich Bonsai. Ograniczając koszty można zastąpić stolik np. obrotową tortownicą, która wystarczy do pracy z mniejszymi okazami.




Obcęgi do cięcia drutu i kombinerki. Formując Bonsai z całą pewnością będziemy ich potrzebowali. Zakup specjalistycznych narzędzi nie jest konieczny, gdyż z powodzeniem możemy je zastąpić tańszymi niespecjalistycznymi.





Penseta. Niezbędna przy pracach wymagających precyzji. Podobnie jak poprzednio uważam, że tańsza standardowa penseta równie dobrze spełni swoje zadanie jak specjalistyczna. Warto mieć przynajmniej dwa rozmiary, mniejszą do bardziej delikatnych prac i większą.





Konewka-gruszka. Niezastąpiony przyrząd przy podlewaniu roślin. Umożliwia precyzyjne rozprowadzanie i dozowanie wody przy podlewaniu, co zapobiega np. przelewaniu się wody przez brzeg donicy.




Sita do ziemii. Używa się je przy przygotowywaniu podłoża do przesadzania. Pozwalają pozbyć się z niego niechcianych zanieczyszczeń, kawałków korzeni i drobnego pyłu. Specjalistyczne sita spokojnie możemy zastąpić zwykłymi choć praca z tymi pierwszymi jest znacznie szybsza i łatwiejsza. Mają one konstrukcję przystosowaną do przesiewania ziemii i zestaw ekranów o oczkach różnej wielkości.




Grabki-szpatułka. Użyteczne narzędzie przy przesadzaniu, szczególnie większych okazów. Ułatwia rozbijanie bryły korzeniowej oraz mieszanie i ugniatanie świeżej ziemii. Można się bez niego obejść, niektórzy jako substytutu używają np. dużego wygiętego widelca.






Szufla do ziemii. Przydatna do przekładania podłoża przy przesadzaniu, ale nie niezbędna. Można posiłkować się jakimkolwiek innym podobnym narzędziem. Ułatwia przenoszenie, mieszanie i wsypywanie podłoża do doniczek.







Maść na rany. Niezabezpieczone rany po cięciu są otwartą bramą dla bakterii, grzybów i infekcji. Ponadto mogą przez nie wypływać soki rośliny co bardzo ją osłabia. W związku z tym rany po przycinaniu dobrze jest zabezpieczyć maścią.





Nóż. Ostry nóż jest użyteczny przy wielu pracach przy Bonsai np. przy cięciach w trudnodostępnych miejscach, tworzeniu martwego drewna, obcinania pąków czy przy szczepieniu.







Akadama. Chyba najbardziej cenione na świecie japońskie podłoże do Bonsai, co przekłada się na jego cenę. Są dostępne dwa rodzaje Akadamy: miękka i twarda. Twarda nieco dłużej zachowuje luźną przepuszczalną strukturę i jest nieco droższa. Akadamy raczej nie stosuje się w czystej postaci tylko jako domieszkę z innymi rodzajami gleby.




Lampa. Drzewka uprawiane we wnętrzu domu mają najczęściej dostęp do małej ilości światła, szczególnie zimą gdy dni są krótsze niż latem. Dodatkowe doświetlanie powinno pomóc rozwiązać ten problem. Stosować należy świetlówki lub żarówki wytwarzające światło o widmie użytecznym dla roślin i specjalnie wyprodukowane do tego celu. Można je kupić w większości większych sklepów oświetleniowych.




Tacki nawilżające. Powietrze w naszych mieszkaniach najczęściej posiada bardzo niską wilgotność, która jest ważna dla optymalnego rozwoju roślin. Problem ten nasila się szczególnie w miesiącach zimowych, kiedy mieszkania są ogrzewane. Można ograniczyć negatywny wpływ tego czynnika poprzez ustawianie drzewek na tackach wypełnionych wodą, która parując podnosi wokół siebie wilgotność powietrza. Pamiętać należy, aby doniczki nie dotykały wody co powodować może gnicie korzeni. Najlepiej jest umieścić je kilka centymetrów na poziomem wody np. na kamieniach.




Drut do formowania. Specjalistyczny drut do Bonsai sprzedawany jest w różnych rozmiarach od 0,8mm do 5mm średnicy, w zwojach od 100g do 1kg. Doskonale nadaje się do drutowania gałązek, choć niestety jego cena jest wysoka. Szukając dla niego zamiennika powinniśmy zwrócić uwagę na odpowiednią miękkość drutu. Do zakładania odciągów z powodzeniem wystarcza zwykły cienki drut dostępny w sklepach ogrodniczych.




Nawozy. Wszystkie rośliny wymagają nawożenia, również drzewka Bonsai. Wielu entuzjastów radzi, aby dla bezpieczeństwa zmniejszyć dawkowanie nawozu o połowę w stosunku do tego co zaleca producent.






Rafia. Uniwersalnego zastosowania, przydatna przy formowaniu np. do zabezpieczania gałązek przed wrastaniem drutów, do przywiązywania do siebie gałązek, pni itp.